हमबळीत एका काह्यलेजवर रहाएयाची सोय झाली. खरोखर ह्नवासात रहाएयाची सोय महखवाची असते. एयामुळे साधारण दुपारी पाचपयॄत आह्णही मु,ामाअया ठिकाणी पोहचत असू व रहाएयाअया ृङ्गीने विश्रामगहे, लोकल बोडल, ग्रुामपचायत वग्ररे ठिकाणी चा्रकशी करीत असू. सुद्रवाने आमअया एकूण ह्नवासात सोय होत गेली.
"हमबळी' छान वाटल. तेथेच एका सायकलचे एक टायर बदलले. आमअया सायकलवरअया पाटह्ला अनेकजण वाचत होते व आह्णहाला खूप बरे वाटत होते. इतराचे का्रतुक, कुतूहल ह्नेरणा देते हे खरे, आपण देखील कुणाचे का्रतुक करताना सकोच कज्ज् नये, काटकसर कज्ज् नये असे वाटले. "विविाणी' हे कमड भाषेतील द्रनिक येथून निघते. एयाअया वातालहराने आमची मुलाखत घेतली. आपली कुणीतरी मुलाखत घेत आहे हा अनुभव विलक्षणच होता. "सायकल सफरींमुळे' हा योग आला होता!
हमबळीपासून 14 म्रल गेङ्कयावर जोग ह्नपातसाठी फाटा आहे. तेथून 2 म्रल तडस नावाचे एक गाव लागत, नतर मुरगुड व हळूहळू शिरसीवज्ज्न जोगकडे वळलो. राङ्ग-ीय महामागल 4 सोडङ्कयावर कारवार जिङ्किात भयकर झाडी आहे. पण हर तङ्खहेचे रह्णय सङ्गिसाश्र्लदयल पहावयाला मिळते. हा भरत खडातील सदाहरित अरएयाचा ह्नदेश होय. येथील वक्ष फार उच असतात. एयात या वषाल ऋतुत एयाचे साश्र्लदयल काय वणालवे? येथे थोडह्ला ह्नमाणात चतु:ङ्घपाद व हि"ैंपशू व सरपटणाङ्खया ह्नाएयाचा सुळसुळाट आहे. एयातून या मोसमात तर सापाचच राअय असते व येथे चदनाचे दाट वन आहे. "आहे एक सुगध माख जवळी तो एयास राखावया, ऐसे घोर भुजग पाळीसी जना जे धावती खावया' याची आह्णहाला आठवण झाली. किएयेक झाडाचे आकारही सापासारखे दिसतात. वानरसेनेलाही तोटा नाही. झाड तोडङ्कयानतर एयाचे बुधे किएयेकदा तसेच असत व एयावर मोठमोठी वाह्वळे तयार होत. ती आणखी भिती होती. र्रैंता कमी रहदारीचा आहे. राङ्ग-ीय अथवा ह्नादेशिक महामागल नाही. आह्णहाला भारतात अनेक साप दिसले. पण चदन, कळक, शिसू, साग इएयादिचे वन असलेङ्कया भागात सुद्रवाने एकही पहाएयात आला नाही. येथे पाऊस पडत होता. पावसाचा वेग खूपच होता. बेताल, दणदणीत पावसाचे थेंब झेलत, खराब र्रैंएयावरचे खऐ चुकवत, घाटाचा चढ उतार पार करीत आह्णही जोग फाह्यङ्कस - गिरसप्तपा पाहिला. खरोखर तो ह्नचड ह्नपात, ते तुषार, तो र्ैंवर अती सुदर आहे. निसगालचे ते ज्ज्प किती पाहख़ आणि किती नको असे होऊन जाते. तेथे जवळच "ट-ह्यङ्महङ्कसल बगलो' होता, एयामAये राखी उतरायची सोय झाली. धबधरयाचा आवाज कानावर पडत असङ्कयामुळे ह्नभाकराअया पापएया काही मिटत नङ्महएया!
निपाणीपासून दक्षिणेत भाताचे ह्नमाण एकूण वाढत जाते. शिरसीला एका हाह्यटेलमAये दोन आणे बादली दराने गार पाएयाने र्ैंनान केले. िाअया आधी व नतर कुठेही प्रसे देऊन र्ैंनान केले नाही. आह्णही ह्नथम मदत गोळा करएयासाठी कानडीतून एका किराणा दुकानातून पखक लिहख़न घेतल. मदत गोळा करएयाची आमअया सफरीतील ही पहिलीच वेळ होय. ह्नातीय भाषेतून पखक कह्वन घेऊन मदत मिळवएयाचीहि ही पहिलीच वेळ होय. एयानतर अस पखक घेतल नाही. अयाने पखक लिहख़न दिल एयाने सुमारे 1। ज्ज्पया मदत केली. तो ह्णहणाला, "गावातील सुह्नसिज ङ्मयिं"ची अथवा नगरपालिकेतील अधिकाङ्खयाची र्ैंवाक्षरी ंया.' शिवाय गावात इतरख सेक्रुेटरीने दिलेले सटिलफिकेट घेऊन कलेक्ष्शनला गेलो. विशेषत: बाजारपेठेत गेलो. एयातून एया दिवशी बाजारच होता. 20, 25 प्रशापासून 2 ज्ज्पयापयॄत व्रयिंक मदत मिळाली. एकूण चार ज्ज्पये जमले. एका डाह्यक्ष्टरकडे मदत मिळविएयाला गेलो असताना तो ह्णहणाला, "पुएयाच सटिलफिकेट पाहिजे.' एयावह्वन तसे सटिलफिकेट असङ्कयाशिवाय मदत मिळविण अवघड जाइलल हे ओळखून यानतर एकदम बगलोरपासून मदत मिळवायला सुज्ज्वात केली. तसेच अशा ह्नमाणपखाशिवाय झोपायला जागा मिळणेही कठीण आहे.
नगरपालिकेत कोणीही नङ्महत. पण तेथील एक माणूस व पड्ढेवाला "बाबा' उपनावाचा माणूस याने आमअया बाबतीत इटर्रेैंट घेतङ्कयामुळे सेक्रुेटरींअया घरी गेलो. एयाअयाशी मराठीत गप्तपा मारङ्कया. एयानी चहा दिला. मग आह्णही पुधहा नगरपालिकेत गेलो. सेक्रुेटरी श्रीयुत ठ.त.इरर्श्रीी यानी एयाअया घरी हाताने सटिलफिकेट लिहख़न दुचाकीने पावसातून नगरपालिकेत येऊन र्ैंवत: टाइलप कज्ज्न दिले.
हे एयानी ह्नमाणपख दिल. एयानी आह्णहाला विचारल, याअयाआधी कोणी ह्नमाणपख दिले नाही का? आह्णही ह्णहणालो, "आतापयॄत विशेष किलोमीटसल ह्नवास झाला नाही. एयामुळे मिळविएयाचा ह्नयएन पुढे केला नाही.' तरी एयानी र्जौंती खोलात न शिरता आह्णहाला एवरीत सटिलफिकेट दिल. आह्णही घरी न सागता निघालो ही गोङ्ग पुधहा महाराङ्ग-ात येइलपयॄत कोणालाच सागितली नाही. महाराङ्ग-ात आङ्कयावरहि नवीन परिचय झालेङ्कयाना सागितल नाही. अशा रीतीने सटिलफिकेटाची नादी झाली. एयाना कानडी पखक सहीसाठी दिल. एयानी सही केली नाही पण दोन ज्ज्पये माख दिले. आह्णहाला या पहिङ्कयावेळी असे अह्नएयक्ष मागणेसुजा फार जड वाटले व तेहि एयानी आमअयासाठी इतर ह्नकारचा इतका खास घेऊन नगरपालिकेत राहाएयाची सोय केली. नगरपालिकेत राहाएयाची पहिली वेळ. या नतर नगरपालिकेत वा पचायत बोडल, ग्रुामपचायत व एयाअयातर्फे दक्षिणेत अनेकदा फ्रुी आह्यफ चाजल सोय झाली.
कारवारअया अरएयातून हवेरीकडे जाताना या ह्नवासात सरपटणारे ह्नाणी अथवा वधय पशू जर आले तर काय अशी मनात भिती वाटली. कारवार जिङ्किात फारच दाट अरएये आहेत. ती फारच सुदर आहेत. सगळीकडे नयन मनोहर हिरवेगार असते. काही ठिकाणी कोकणाह्नमाणे केळी, नारळी, पोफळी इएयादिने वेङ्गित साग, शिसू, चदन, आबा इएयादी वक्षाची रेलचेल आढळते. कारवार जिङ्किातच सुह्नसिज "दाडेली फाह्यर्रेैंट' आहे. र्रैंते र्जौंतीत र्जौंत चागले असून जोपासनाहि तशीच केली जाते. झाडी फार आहे. कारण पाऊस खूप आहे. सुमारे 10 म्रलावर (शिरसीपासून) एकखबा गावात उपहारगहात चहा, र्बििैंकटाचे प्रसे तेथील वन खाएयातील एका माणसाने भरले.
आमअया या सायकल ह्नवासाचे येथील लोकाना खूप का्रतुक वाटत होते. एक ट-कवाला, एक मेंढह्ला राखणारी धनगर बाइल, एक वाटसज्ज् यानी खूप कुतूहलाने ह्नू विचारले. "कमड' भाषा आह्णहाला येत नङ्महती पण हि"दी, मराठी भाषा, हातवारे यानी सवाद साधला.
कधी, कधी या "धारवाड' जिङ्किाअया हजीत र्रैंता चुकत होता. वाटेत झाडी होती. वानराचे कळप होते. र्रैंएयावर गारगोटीचे धारदार दगड व माती फारच होती.
सफरींमAये र्रैंता चुकला अस ह्णहणायच झाल तर येथेच थोडा चुकला अस ह्णहणता येइलल. कोसावर भाषा बदलते अस असतानाही सामाधय अशा धनगरबाइलने देखील आह्णहाला जणू "दखा' ह्णहणून येऊन र्रैंता दाखवला. अशी समजूतदार माणस दक्षिणेत आहेत व ती आह्णहाला भेटली ह्णहणून दक्षिणेत भाषेची अडचण, अडचण वाटली नाही.
वाटेत अलूर गावी लहानसा ड.ढर्.ैंटस्ड होता. तेथे र्पोैंट व टेलीग्रुाफ खाएयातील एक माणूस भेटला. एयाने आमची नावे, पखो टिपून घेऊन आमअया ह्नथमच र्"ैंवाक्षङ्खया' घेतङ्कया, जशा पुढाङ्खयाअया, थोरा मोठह्लाअया, नटनटींअया व कोणी आपङ्कया आवडएया ङ्मयंींअया र्ैंवाक्षङ्खया घेतात. या सफरीपूर्वी आह्णहाला कधी र्ैंवाक्षरी देएयाचा योग येइलल अस र्ैंवप्तनीही वाटल नसेल. सफरीत हा योग येइलल असा माझा अदाज. पण इतक्ष्या लवकर येइलल अस कधी वाटल नङ्महत. तेथे "ग्रुेट अह्यडङ्महेंचर' अस अनेकजण अनेकदा ह्णहणाले. तेथील हाह्यटेलच आमच बिल झ । ढ मधील माणसाने दिले. शिरसीहख़न सुमारे 11ङ्मया म्रलावर हवेरीसाठी फाटा आहे. आज वारा अनुकुल होता. वाटेत फाणाचे वेडेवाकडे आकार होते. एयानी र्जौंत भिती वाटत असे नि एके ठिकाणी तर एका झाडाची मोठी फादी मोडून जोरात पडली. पण एयातून आह्णही थोडक्ष्यात बचावलो.
"हवेरी' येथील काह्यलेजात उतरएयाची छान ङ्मयर्वैंथा झाली. येथील "सिAदेरि' मदीर अतिशय अह्नतिम आहे. येथील ह्नाचीन नक्षखासारखे नक्षीकाम पाहख़न आधुनिक कलाकाराचा नक्षा उतरेल, अशी शरदकोटी करावीशी वाटली.
हवेरी ते हरिहर र्रैंएयाअया दुतफाल एका रागेत झाडाची राग होती. पुएयापासून सुमारे 332 म्रलावर असलेङ्कया म्रलाअया दगडावरील आकडा, आह्णही सायकल चालवत, चालवत वाकून पहात होतो. र्रैंएयाला उतार होता. माझ लक्ष समोर गेल. मी हादरलोच. र्रैंएयाअया मधोमध एक मनगटाएवढा जाड, पिवळाधमक सपलराज फणा काढून बसला होता. ह्नभाकरची सायकल एयाअया दिशेनेच जात होती. थोडेसेच अतर होते. ह्नसगावधान राखून मी ओरडलो, "अरे, तो बघ, नाग, नाऽऽग!' ह्नभाकरने गाडी सावज्ज्न नेएयाचा आटोकाट ह्नयएन केला. परतु तरीही एयाची पायगाडी एया नागराजाअया इतक्ष्या जवळून गेली की एयाला आमअया गाडीची जाणीव झाली व एयाला वाटल आपङ्कयावर कोणी चालून येत आहे. ह्णहणून एयाने लगेच आपला फणा काढला व फटकारा मारएयाचा ह्नयएन केला. तो पायडलला थोडासा लागलाच. या दिवशी गुज्ज्वार होता. श्री दखा कपेकज्ज्न या पहिङ्कया महान सकटातून वाचलो. जर नाग मोठा असता तर दश तरी केला असता अथवा डाव तरी धरला असता अस आह्णहाला वाटल. यावेळी आमअया पायात साAया वहाणा होएया व पायाअया इतर भागाला कोणतच सरक्षण नङ्महत. या नागाजवळच आणखी एक नाग होता. नागाचा रग र्रैंएयाअया रगाह्नमाणे जवळजवळ होता. एयामुळे तो चटकन दिसणे अवघड होत. निसगालअया रगसाजशाअया गुणधमालचे ह्नएयतर आले. नागावर दहाअया आकाराचा आकडा होता. दहाचा आकडा असो वा नसो नाग हा विषारीच असतो, असे सपल पाळणाङ्खया एका माणसाने सागितले. 332ङ्मया म्रलाचा दगड उतारामुळे पहायचा राहख़न गेला. ह्णहणून आह्णही मागे वळून पाहात होतो व हरिहर किती दूर आहे याचा हिशोब कज्ज्न आह्णही कधी हरिहरला पोहोचू शकू याचा विचार करत होतो. आह्णहाला अशी माहिती मिळाली होती की पुणे ह्णह्रसूर र्रैंएयावर खूप साप आहेत व ते आपङ्कयाला काही करत नाहीत ह्णहणून याबजल हा ह्नसग घडएयापूर्वी नुकएयाच आह्णही गप्तपा मारीत होतो की मग आपङ्कयाला अजून एकही साप कसा दिसला नाही नि तएक्षणीच अशा रीतीने गाठ पडली की काळ आला होता पण वेळ आली नङ्महती अस ह्णहणायची वेळ आली. ती गाठ निरगाठ न ठरता सुरगाठ ठरली अस वाटत ह्णहणूनच लगेच आह्णही सुटलो.
एका ह्नाणावरअया सकटातून बचावलो होतो! "हरिहर' जवळ आले. पाठीमागून वारा असङ्कयाने सायकलचा वेग चागला होता. दुपारी एकअया सुमारास पाऊस सुज्ज् झाला व हरिहर आले! ह्णह्रसूर किर्र्लोैंकर कारखाधयात ह्नभाकरने ओळख काढली. पुएयातील एयाअया मिखाचे सासरे श्री. चि"चणीकर याअया मदतीने कारखाधयाअया र्गेैंटज्ज्म मAये सोय झाली. ओळख, परिचय याचा उपयोग ह्नवासात होतो! मिख, एयाचे नातेवाइलक याची नोंद आपङ्कया र्ैंमरणशंीत फं हवी! तुगभऊा नदीअया तीरावरचे "हरिहरेरिाचे मदिर' ह्णहणजे एक अणितीय कोरीव लेणेच वाटले.
No comments:
Post a Comment