Sunday, June 13, 2010

इकडे तिकडे चोहीकडे साध्या सायकल वरून सगळीकडे ch22

आकाशवाणीअया अहमदाबाद केंऊावर खूप चचाल झाली व चागली मुलाखत दिली. पधरा ह्वपये ह्नएयेकी धनादेशाने मिळाले. येथे खूप वेळ झाला ह्णहणून गोमतीपूर शाळेत साडेतीनला जायच होत तर तेथे पावणे पाचपयॄततरी पोचायला हव होत. शाळा 5-55ला सुटते. आह्णही दुचाकीनी खूप जोरात गेलो. पण आह्यल इडिया रेडिओवर लेट झाङ्कयामुळे येथे लेट झाला.
राखी श्री. सिकणीसाकडे फ्रुेंड सकलल मAये भाषण झाल. 9। ते 10।।। कायलक्रुम छान झाला. डनलाह्यपचे दोन टायर, दोन डनलाह्यप टह्लुरज मिळाङ्कया. टायरटह्लुब ह्नथमच. खूप राखीहि खूप गर्दी.
सकाळी श्री व सा्र. ओतीव याअयाकडे चहापाणी. येथील एक जण पुएयास नोकरीसाठी जाताहेत ह्णहणून साडेपचावम ह्वपयाच कापड खरेदी कज्ज्न एयाना दिल. एयानी आह्णही पुएयास पोचायअया आत पुण सोडल. ह्णहणून एका कारखाधयात सदर सामान ठेवल. मी तेथे ते ंयायला गेलो असता मिळाल नाही ह्णहणून एयाचे प्रसे णायला ते तयार होते. मी घेतले नाहीत. सहलीत असेहि काही अनुभव आले. पुएयाअया कारखाधयातून सामान गेल. यापूर्वी भा्रयनगर (ह्रऊाबादेस) आह्णहाला मिळालेङ्कया देण्रया एका मराठी ङ्मयंीने र्ैंवत:च हडप केङ्कया एया केङ्कयाच - एका कायलक्रुमाचे प्रसे.
येथे मकर सक्रुातीनिमिखा श्री. आर. जी. ओक याअयाकडे आमखण होत ह्णहणून 12।।ला गेलो. खूप गप्तपा, गुळाअया पो—या. फारच अगएय. सायकाळचे 5।। झाले. माझी इअछा होती कणालवतीस टायर टह्लुब बदलावेत. माझे 23 जून 1964 पूर्वीचे जुने व झिजलेले ह्णहणून हे दोधही टायर माअया गाडीस घातले. टायरटह्लूब बदलायची इअछा येथे पूणल झाली. समाजात श्री. चिधमयानदाचे भाषण झाले आणि आमअया भाषणाचा कायलक्रुम राखी 8।।। ला सपला. श्री. कापरे यानी जी. पी. ओ.तून आमची दोन पखे आणून दिली. मी काढलेङ्कया काही फोटोंना खूप मागणी.
गुजराथेत मकर सक्रुमणास पतग उडवायची ह्नथा आहे. माख एयामुळे या दिवशी अपघातहि फार होतात. तरी तेथे ट-ह्यफिक मह्यनेजमेंट चागली आहे. जे लोक मुबइलला होते एयानाच मराठी येत. येथे 1968ला "ज्ज्पाली' लशीीं ींहशरींीश ळि ींहश लळींूत "सर्रैंवती चऊ' पाहिला (पुएयापूर्वी) - करमुं होता. येथील ह्नाणीसग्रुहालयात सपल खूप आहेत. जोड बस नसूनहि लाल दरवाअयाहख़न बस खूप मिळतात. अगदी थोडह्ला दोन मजली बस - ह्णहणजे आधी तर दोन, चार. पण 1966ला येथे एका उपाहारगहात दीड दोन ह्वपयास डोसा मिळाला - इतका महाग 1966ला कोठेच नङ्महता. एयात काजू इएयादी काही नङ्महत तरी. तेङ्महा शनिवारी दुपारी व रविवारी ह्नमुख बाजार बद असे. अहमदाबाद बस व रेङ्कवे र्ैंटेशन जवळ लाह्यजेसश्र्न कमी. 1964ला मऊासमAये एकही दोनमजली बस नङ्महएया. खिवेंऊमला बङ्खयाच.
वटोदर - बडोदा - बरोडा - वडोदरा:-
आज पोट दुखत होत. आता छ. क. 8 वर देहली - जयपूर - उदयपूर - अहमदाबाद - मुबइल गावे. वाटेत पापडी (फाफडा), बारीक शेव, र्भूैंसा (र्भूैंसू व मिरअया) फार. सकाळी 6-35ला निघालो तरी ट-ह्यफीकचे दिवे चालू झालेले. कणालवती (अहमदाबाद) - मुबापुरी पथावर दिवसा 12 तासात वाहनाची वहातूक देशात सवालधिक आहे हे जाणवल - हे तेङ्महा माहित नङ्महत. तर 24 तासातील रहदारी मुबइल - पुणे र्रैंएयावरची (एनश्र्न. एच. फोर - मुबइल - पुणे - बगलूर - मऊास) सवालधिक. नाडियादनतर न्रसगिलक साश्र्लदयालत फरक. नाडियाद - निपाणी इ. तबाखूसाठी ह्नसिज. मAये दुधासाठी ह्नसिज ते आणद लागत. येथे "अमूल' ह्नाह्यडक्ष्टसश्र्न होत. "हायवे र्रेैंटाह्यरट' वाटेतल चागल आहे. आजचा 71 म्रलाचा टप्तपा होता. 4।।, 5ला बरोडा. हा र्रैंता खूप ज्ज्द आहे. येथे र्(ीिींि र्चीालरळ एयावेळी इिालरू ह्णहणत) एक लाह्यरी दिसली की सात वा आठतरी ओळीने येणारच.
बडोदे या नगराचे मूळ गाव वटोदर आहे. ह्णहणजे वडाअया उदरात वसलेले. पण आता वडाची झाडे नाहीत (ह्णहणजे दुमिलळ).
इशर्रीींळर्षीश्र लळींू ळि र्ॠीक्षीरीं अस येथील बहमतेकाना वाटत. तर काहीना अहमदाबाद वाटत. येथील बरेच र्रैंते पुएयाहख़न चागले तर आशावळपेक्षा सामाधय. काहींना आशावेळपेक्षा येथे कमी र्ैंवअछता वाटली. फं येथे खूप बगीचे आहेत. हे नगर पुएयासारखे वाटते. अथालत हवामान पुएयासारखे कुठेच नाही. माख पुएयास दिवसेंदिवस कारखानदारी वाढएयेय. एयाह्नमाणात वक्ष वाढत नाहीत. उलट ह,ी तर ओनरशिप ह्नकारामुळे खासगी झाडे - बागा - वक्ष - झाडे - झुडपे पूणल नङ्ग होऊन रखरखीत सिमेंटमय होत आहे. काही ह्नचड सुदर वाडे रोज धडाधड पाडले जाताहेत जे किएयेक वर्षे उभे आहेत - पण या नङ्मया इमारती - कुणी खुराडी ह्णहणतात - किती काळ टिकतील? पुणे ही महाराङ्ग-ाची र्सौंकतिक राजधानी आहे. पण तस वाटण दिवसेंदिवस कठिण वाटतय. मोक—या जागा - म्रदाने नङ्ग केली जाताहेत. रहदारी बेबद होतेय. 1964 - 65ला खूपच र्ैंवअछता होती. अथालत अनेक नगरे यात आली. 1964-65, 12/7/61पूर्वी, 1958, 1950-51ची मजा - शातता नाही - र्शिैंत कमी. गोंगाट वाढला. रेडिओ कमी आहेत पण दूरदशलनचा "आवाज', Aवनिवधलकाचे आवाज, वाहनाचे आवाज. याखिकीकरणाने माणसाच माणूसपण हरवतय.
बडोदे येथे श्री. अप्तपासाहेब अल्लयकर यानी खूप रस घेतला. हे विनोद अह्य. अल्लयकर कपनीचे ह्नमुख - येथे पेढे घेतले - हे ह्नसिज आहेत. पेढे चार ह्वपये किलो. 1968 मAये 8 ह्वपये किलो होते. 50प्रशाचे घेतले. सुदर होते. "गुजरात समाचार, "सदेश' हे कणालवतीत, सूयलपूरला "गुजरात मिख', "जधमभूमी' - मुबइलस तर द. गुजराथेत "लोकसखाा' ह्नसिज वतलमानपखे आहेत. तसेच "जनसखाा' पण अहमदाबादला आहे.
"लोकसखाा' (गुजराती - र्ैंवतख पेपर. मराठी लोकसखााचा काही सबध नाही)चे सपादक, पखकार मालक - श्री. ह्नभु देसाइल भेटले. 40 वर्षे या ङ्मयवसायात आहेत. श्रिवशीीं जनालर्लिैंट आहेत. 12 वर्षे र्ैंवतखपणे वतलमान काढतात. "आपतश्र्न काळी जो मदत करतो तो आ' ही श्री. ह्नभु देसाइल याची ङ्मया्रूया मला फार आवडली, पटली. उएसवे, ङ्मयसने, युजे, दुमिलक्षे, राङ्ग- विप्तलवे, राजणारे, ... य: तिवति स: बाधव:।। - ही मिखाची ङ्मया्रूया होय. ङ्मयसने मिख परीक्षा। अ षीळशवि ळि शिशव ळी षीळशवि ळविशशव.
बरोडह्लात फिङ्कम डेङ्महलपि"गचे प्रसे आगाऊ भरावे लागले - र्जौंत ओळख असून. भारतात ही वेळ ह्नथमच आली. येथील "लोकसखो'त ह्नसिजी मिळाली. हि"दविजय जिमखाना येथे भाषण. इदुरला आह्णही दिलेली मुलाखत ऐकली.
धयू इडिया इर्डिैंट-ज - अगफा कह्यमेरा फह्यक्ष्टरी पाहिली. श्री. मराठे यानी साराभाइल केमिकङ्कसश्र्न दाखविली. येथील एक कामगार श्री. पुरोहित (गुजराथी) हे दुचाकीने विदेशी जाणार होते. 1500 म्रल येथे ह्नवास केला होता. जमङ्कयास आह्णहाला या ह्णहणाला. एयाने आपल ङ्महीजिटिंग काडल छापलय. ह्णहणून वाटल आता माख आह्णहाला निदान रबर र्ैंटस्प तरी पण गुजराथेतच कज्ज्न घेतलाच पाहिजे व ती सधी बडोणातच चालून आली. येथे एका सिक्ष्युरिटी आह्यफिसर बरोबर कोका कोला घेतला. शेवटी काह्यफी. तेथे इदुरचा एक जण भेटला एयाची मदत झाली.
येथील कमाठी बागेंतील पिक्ष्चर गह्यलरी पाहिली. येथे राजा रविवमालची काही मूळ चिखे आहेत. राजा रविवमालनी काढलेली चिखे ह्णहणजे मेजवानीच. मेजवानीचा कटाळा येतो. पण ही चिखे कितीही वेळ व कितींदाहि पहा "कितीदा आलो गेलो रमलो' सदा बहार आहेत. मुं (फ्रुी) ह्नवेश आहे.
माअया गाडीवरची पाटी वाचून व वाताल वाचून वाटेत श्री. मनोहर नावाचे गर्हैंथ भेटले. एयानी दुसङ्खया दिवशी चहाला बोलवल. एयाह्नमाणे गेलो. चहा, तिळगूळ. इकडे तिळगूळ हातात णायची पजत दिसली नाही. वाटीत अगर बशीत देतात.
येथे एक जण आमअया उपक्रुमाबजल ह्णहणाले, "ुरीींश षि ींळाश' का तर परदेशाह्नमाणे तुह्णहाला शासकीय व जनतेच आवैयक सहकायल नाही? येथे गोखले यानी राखीच आमखण दिल. तेङ्महा काह्यफी केली - शिकरण पुरी. फार आग्रुहाने वाढल. कुणाला इदुरहख़न सुदर वाटत. पण र्रैंते इदुरचेच चागले. बडोदे पूर्वी खूप खूप सुदर होत अस ह्णहणतात. भोपाळ अॆ. आय. आर. चा आमचा कायलक्रुम ऐकला. बडोदा अस नाव यु. एस. अॆ.त एका गावाला दिलय.
येथील श्री. सहैंबुजे याअयाकडे उकड - चहा झाला व मदत मिळाली. सा्र. सहैंबुजे ह्णहणाङ्कया, पुधहा याल तेङ्महा मिसेसना घेऊनच या. एयाना वाटत होत कुणी आमची पुएयास वरमाला घेऊन वाटच पहातय.
र्लैमी विलास महाल पाहिला. हा क्र. वासुदेव बापूजी कानिटकर याअयाच देखरेखीखाली बाधला गेला. येथेच सAया मा. फखोसि"ग गायकवाड - माजी महाराजा आह्यफ बरोडा राहतात. हा महाल फारच सुदर, रमणीय आहे. भारतातील भा्रयनगर, ह्णह्रसुर, जयपूर, बरोडा इ. ह्नमुख र्सैंथाने होती. मी पुधहा 1968लाहि पाहिला व नतरहि. फखोसि"ग ह्णयुझियम पाहिल. येथे 25प्रसे ह्नवेश शुङ्कक आहे ते आह्णहाला माफ केल गेल.
मा. फखोसि"ग महाराजाना भेटएयासाठी एयाचे र्ैंवीय श्री. विजय हजारे याना इदुमति महालात भेटलो. एयाना चि÷ी आत पाठविली तर तेच उठून र्ैंवत:च आह्णहाला भेटायला आले हे पाहख़न आञ्च्यलच वाटल. अजल दिला.
श्री. अल्लयकराकडे पुएयास पोचवायला सामान दिल. मिस एमश्र्न. ङ्मही. जोशींमुळे अयोति पपसश्र्न कारखाना पाहिला. श्री. गोवि"दराव मराठे यानी
दखाभ श्री. मभाकर फडके - रबर र्टैंप मेकर याची भेट घालून दिली. दोघानीहि आथिलक मदत केली. श्री. मभाकर यानी दोन रबर र्टैंसू क,न भेट दिले.
यावज्ज्न कळेल की माझ "आधी केले मग सागितले.' हि"र्दुैंथान पयलटन - तथा जग पयलटन - भाग 1 -" हि"र्दुैंथानची साAया सायकलींने साहसी सहल' केली - सपत आली. यानतर 36 दिवसानी पुएयास पोचलो. ङ्मही. काडल, रबरी ठसा नसतानाहि अनेक ह्नसिज ङ्मयंींना भेटलो. माख दिवसेंदिवसाअया जाहिरात युगात व यख युगात ङ्मही. काडलसश्र्न - खास आकषलक - मराठी, हि"दी, आ्रलभाषेंतील इएयादि रबरी ठसे हे आता अगदी आवैयकच आहे. 23 जून 64लाहि ही जज्ज्री होती. पण आह्णही अगदी गुपचूप निघालो. कुणीहि सहल पुर्रैंकत केली नङ्महती तशा सोइलहि दुमिलळ. ही सफर मराठमो—या पजतीने ह्नामाणिकपणे केली - कोणत एयात अवडबर नङ्महत. निघाङ्कयापासून 213 ङ्मया दिवशी शि,े केले. तेही तएकालिक कारण ह्णहणजे पुरोहितची गाठ. ह्णहणून एवढ ह्नचड साहस कज्ज्न निदान रबर र्ैंटस्पहि नको का आपङ्कयाला ह्णहणून करावासा वाटला व तो बडोणातच सह्नेम भेट मिळाला. "योग अवंयात बलवखार!'
गुजराथ - वटोदर पुढे चालू -
श्री. ह्नभाकर फडके याअयाकडे चहा इएयादी झाले. एयाअया माडीवर
श्री. गोवारीकर, मसाज पेशालिट रहातात. एयानी मला उजङ्मया पायाला चोळल पण ते सहन न होऊन मला थोडी च,र आली. पण माझा डावा डोळा सुजत होता - राजणवाडी ङ्महायची र्शैयता होती ती टळली. येथे दूध दिल. मएयक्ष पाऊल चोळणारी ङ्मयी मथमच भेटली. मी काहीच सागितल नङ्महत.
"कलाभुवन' - एसि. लश्रिश्रशसश
कलाभुवन मAये ए. आर. नायडू भेटले. एयानी कलाभुवन दाखवल. टेक्ष्सटाइलल रिसचल सेंटर दाखविले. काह्यटन गिरएयाअया यखाबजल सशोधन चालत. एयाअया बधूकडे गेलो. एयाना सपाॄची आवड आहे. एयानी साप पाळले आहेत. आह्णही पाहिले ह्णहणून ह्नथमच सपल हातात घेतले. फारच गारगार असतात. एयाना घन माAयमाशिवाय ऐकू येत नाही. एयाअया खाणविषयीहि चचाल झाली. एयाअयाकडे एक साप होता. तो फं कडाडून (कडकडून) चावत असे. विषारी माख नङ्महता. काही साप मोठह्ला हडीत होते. एखादा घरात सुटा होता. किएयेक जण पहातात. पण हातात धरायला फारच थोडे धजावतात. असे हे सपल मिख नायडू!
गुजरात क्रुीडा मडळात श्री. वसतराव कान भेटले. येथेहि भाषण झाले.
सकाळी इदुमति पह्यलेस - एल. ङ्मही. पह्यलेस समोर 9।। ते 10।। थाबलो. पण दुपारी चारला बोलवल.
फखोसि"गजी गायकवाड याची भेट -
दुपारी चारला गेलो. येथील एका सेवकाकडून श्री. विजय हजारे - चेंडूफळीचे कणलधार - कसोटीवीर - रणजी ट-ाह्यफीतील क्रिुकेटचे विक्रुमवीर याअया समवेत सायकलींसह ह्नकाशचिख काढवल.
महाराजा आह्यफ बरोडा याना आह्णही व एयानी आह्णहास अस उभयता एकमेकास ्रवाङ्कहेरास पाहिले होते. हे महाराजाअयाहि र्ैंमरणात होते. एयाअया मतेहि तेथे आमचा परिचय कज्ज्न णायला हवा होता वा भाषणाची सधी णायला हवी होती.
सुमारे दोन तास अगदी अना्रपचारिक गप्तपा झाङ्कया. 1956ला ते मोटरकारने पेशावर इएयादि मार्गे लडनला 5 जण गेले होते ती हकिगत ऐकली. एयानीहख़नच ह्नर्शिैंतपखक (ह्नमाणपख) दिल. एयात "रश्रश्र र्श्रीलज्ञ'रचना वापरली होती. एयाबजलची कथा सागताच एयानी र्ैंवर्हैंताक्षरात "र्बेैंट आह्यफ लक' कज्ज्न दिल.
अया काही थोडह्ला महान ङ्मयंींशी बोलताना मिखाशी बोलङ्कयासारख वाटल वा साधेपणाचा अनुभव आला एयात मा. गायकवाडजींच नाव आहेच. एयानी मा. ह. वि. पाटसकराह्नमाणेच ह्वपये ए,ावन देणगी दिली. 1957 व 1962 पासून ते खासदार आहेत. पुढे गुजरातचे आरो्रयमखीहि होते. 1977 वा एयानतर खूप वषाॄअया खडानतर पार्किैंतानला आपली क्रिुकेट टीम गेली एयाचे हे ङ्मयर्वैंथापक होते. ह्नमुख काह्यमेंटसश्र्न एयाअया होएया.
एयाअयाबरोबरहि फोटो काढला. हा श्री. विजय हजारे यानी काढला. "परदेशी जाताना जज्ज्र भेटा, मी पखो देइलन' अस ह्णहणाले.
आह्णही वटोदरात घुसलो तर महाराज येथे नङ्महते. एयाना भेटएयासाठी येथे मु,ाम वाढवला.
आत भेटीस जाताना श्री. हजारे ह्णहणाले "फार वेळ घेऊ नका.' ह्णहणजेच एयाअया शरदात हा अथल होता की एयाना तुह्णहाला भेटण फार आवडणार आहे ह्णहणून ते खूप वेळ बोलत रहातील तर तुह्णहीच आवरत ंया. असा अनुभव नवा - पहिला व शेवटचा!
4-12-68 ला, गज्ज्डेरि व नारेरि ही दखाक्षेखे पाहिली. येथून पावागढ येथील कालिकेस गेलो. माअयाबरोबर दोनजण नवखे होते. तेङ्महा रबर र्ैंटस्प मेकर ह्नभाकर फडके गज्ज्डेरिी भेटले. मी यानतर सवल परिवारासह पुधहा पुधहा आलो.
भर्गुैंथान - भज्ज्च - भडोच:-
वटोदर सोडताना वाटेत आमअया पाटह्ला पाहख़न एकजण भेटले - एयाचे नाव श्री. बेडेकर. एयानी फारच आग्रुह कज्ज्न घरी नेल - चहा व मदत दिली. श्री. बेडेकर ह्णहणाले "मला आधी कळल असत तर जेवायलाच बोलवल असत.'
ढहश थिीीीं ठरिव ळि खविळर
बडोदे - भज्ज्च पथ - आमअया सवल ह्नवासात अति वाइलट. एयास थोडेसे नवे चागले तुकडे जोडलेत. एयामुळे फारच खास. हाड खिळखिळी झाली. काही ठिकाणी र्रैंता उजाडहि आहे. इतका खराब की विचारता सोय नाही. 49 म्रल टप्तपा होता. र्रैंएयात इतके खऐ की र्रैंएयास खऐ नसून खडश्र्नडह्लाचा र्रैंता केलाय. कुठे छ.क.47 र्(ीिीींहचा) तर कुठे हा छ.क.8! कुठे इऊाचा ऐरावत व कुठे..! अशा खडश्र्नडह्लातून पोचलो एकदाचे भर्गुैंथानी.
अयाअया कायाललयात गेलो ते अकलेरिला गेलेले. येथे श्री. बेडेकराकडचा पखाा होता. एयानी उपाहार दिला. काही वेळाने सदर आह्यफिसचा मराठी सेवक आमअयाबरोबर घेऊन नियोजित घरी गेलो. अयाना भेटायच होत - अयाना आह्णही पख आगाऊ पाठवल होत ते घरी नाहीत ह्णहणून ते येइलपयॄत आह्णहाला तेथे बसवूनहि घेइलनात. मु्रूयत: माअयावर अवििास दाखवला. अखेर आमअया बरोबरअयाने (सेवकाने) श,ल काढून सामान व सायकली तेथे ठेऊन निघालो व वाटेतच अकलेरिला गेले होते ते भेटले व रहायची इएयादि सोय झाली एकदाची.
येथे अयाअयाकडे उतरलो एयानी चालत व बसने भडोच दाखवले. खूप चाललो इतके की चालून चालून दमलो - एयात र्रैंते - गावातलेही छ.क. 8 सारखेच. भज्ज्च सि"धुणाराचा ध,ा पाहिला. या गावाचे - नगराचे मूळ नाव भर्गुैंथान. येथे नमलदा ह्नदक्षणा पूणल होते. येथून नमलदा नदी सागरास मिळते - पञ्च्मि सागरास. सि"धुसागराला. अमरकटकला नमलदा उगम पावून भडोचाला समुऊास मिळते.
वाटेत तेल विहिर दिसली. खनिज तेलाचे साठे अकलेरिला फार आहेत. येथून सतत गह्यस बाहेर पडतो. तो वाहख़न धयायची इएयादि एयावेळी तरी सोय झालेली नङ्महती ह्णहणून पेटवून ठेवलेला आहे. या नि—या अयोति राखी भर्गुैंथानहख़न सहज दिसतात. हा गह्यस तेलविहिरीत फुकट सापडतो - पण एयानतरचा वहातूक व साठवएयाबजलचा खचल लादून किती ह्नचड दराने आपङ्कयाला घरी पडतो पहा! जस मीठ - सागरापासून किती र्ैंर्वैंतात तयार होत पण किती महाग मिळत! भडोच र्ैंपङ्ग सागायच तर फारच र्अैंवअछ नगर वाटल.
सूयलपूरकडे ह्नयाण:-
सूयलपूर - सूरतेस निघालो. राङ्ग-ीय महामागल क्रुमाक 8 वगळून चाललो. हा र्रैंता आह्णही भर्गुैंथानी उतरलो एयानी सुचवला. अकलेरि - हसोट - ओलपाड वज्ज्न सूयलपूर र्(ैंटेट हायवे) यामुळे 8 म्रल र्जौंत अतर पडल. (छक 8 पेक्षा) अस आह्णही ह्नथमच केल. हा र्रैंता सिमेंटचा तर पुढे डामरी (डाबरी) व चागला आहे. कारण छ.क. 8 कालअयाह्नमाणे गेली खूप खूप वर्षे आहे. आज, उणा व परवा माअयाबरोबरअया दुचाकी र्ैंवारास सायकलीवज्ज्न पडएयाचा योग आला - पण काही खास झाला नाही. माख सदर र्रैंएयास उपाहारगहे दुमिलळ. मुळात क्रु. 8 र्रैंएयालाहि हेच वाधे. पण रहायची सोय सायकाळी झाली.
आधी अयाना भेटलो तेथे नकार. आधी पख पाठवल होत. मग एके ठिकाणी फारच अवििास दाखवला. ह्ना. शारगपाणीकडे गेलो. एयाअया कुटुबाने र्सुैंवागतमश्र्न केले. चहा व चकङ्कया दिङ्कया. मडळात रहायची सोय झाली. आमअया ह्नमाणपखाची फाइलल येथील एका गर्हैंथानी पखो खेळता खेळता पाहिली. फाइलल दुमडली. कुणीहि कधी दुमडली नङ्महती. अखेर एयाचेकडून काढून ंयावी लागली. येथे एक जण ह्णहणाले, "येथे थाबएयात तुह्णहाला फायदा नाही हे मी 100 ट,े सागतो.' येथे पखो खेळतात. आमचा र्ैंवानुभव सागतो, दुर्देवाने कथन करतो की अशा ठिकाणहख़न कोणतहि सहकायल मिळत नाही. मिळाल नाही. (विशेषत: राखीचा डाव असेल तर बोलूच नका..)
ह्नो. शारगपाणी याअयाकडे गेलो. ते आमअयाबरोबर साडह्ला आणायला आले. दोन साडह्ला. 5 मीटसल - सूरत आटल सिङ्कक. रविवार ह्णहणून बाजार बद. अनेक दुकाने फिरलो. अखेर एका दुकानात होएया. पुढे पाच सहा वषाॄनी ह्नभाकरचा विवाह झाला. तेङ्महा एयाने एयाची साडी मिसेस ह्नभाकरला भेट दिली. तोपयॄत कुणालाच माहित नाही व सागितल नङ्महत की आह्णही साडह्ला आणङ्कया आहेत. अथालत ह्णहणून माअयाकडेहि एक आणलीय हे तेङ्महा कळल. साडह्ला माअयाकडेच होएया.
माझाहि खास साडी माअया पएनीस भेट णायचा योग, सा्र. व्रदेहीस 25 जून 1972 जेव शु. 14स, रविवार - या ह्नवासास निघालो एया तिथीअया दिवशी - या सहलीचा तिथी वाढदिवसास आला. तसेच मी 12-12-70ला एक भारी साडी घेतली व दीपावली पाडङ्मयास - पएनीस 1972ला दिली. ही श्री दखााखय पिठ बाबा बुडनगिरी जवळ चिकश्र्नमगलोर येथून खरेदी केली होती. सूरतअया दोधही साडह्लाची एकूण कि"मत बावीस-तेवीस ह्वपये झाली. राखी
मा. शारगपाणी याअयाकडेच सुदर भोजन.
सूयलपूरची घारी - बफील - खारी - नानकटाइल सुह्नसिज आहे. सूरतची मिठाइल व बटर खा,ी. येथे श्री. भागवत याचेकडून मदत. येथे जेथे इ्रलीश वखारी होएया ती जागा पाहिली. गोब्रुाहृण ह्नतिपालक क्षखिय कुलावतस
श्री छखपति शिवाजीमहाराजानी दोन वेळा सूरत लुटली.
सूरत ह्नाचीन काळी ह्नसिज बदर ह्णहणजे सि"धुणार होत. तापी काठी आहे. येथून 12 म्रलावर तापी सि"धुसागरास मिळते. गाळाने बद झाल. मला वाटत पुधहा चालू करावे. छ. शिवरायाअया काळी फार श्रीमत नगर होत.
मी यानतर येथे खूप वेळा आलोय. ह्णहणजे मु,ाम बळेच थाबून केला. येथे भागलमAये साडह्ला खास व बङ्खया कि"मतीत मिळतात. सबरस (वरचा माळा), आराधना इएयादित चविङ्ग भोजन मिळत (शाकाहारी). तापी काठी तथा सूयलपूरला भोजनाची मजा आहे अस कुणी मानतात. मला नानकटाइल अतोनात आवडते. सूरतचीच. येथिल खारी फारच अह्नतीम आहे. 66, 68मAये सूरतेहख़न गेलो - आलो तरी नानकटाइल इएयादि घेतली, घेतो. येथून च्चलाइॄगराणीने (दोन मजली अमिरथ) - रविवारी मुबइलला जाएयात काय मजा आहे हो!
महाराङ्ग-ाबाहेरचा शेवटचा दिवस:-
वलसाड - बलसाडकडे निघाङ्कयावर हवा तो र्रैंताच सापडेना (कनुलल - पेबज्ज्ची - आठवण झाली)
रा. म. क्रु. 8 वरच वलसाडच रिसीङ्महींग र्ैंटेशन लागल. काल
श्री. भागवतानी दिलेला हा श्री. शिराळे याचा पखाा उपयु ठरला. एयानी लगेच कपनीअया गेट हाऊसमीये रहायची सोय केली. एयाअयाजवळच श्री. हळबे वकील रहाताहेत. हा पखाा मा. शारगपाणी (सूयलपूर) यानी दिला होता. वीज कपनीचा माणूस घेऊन तेथे गेलो. पण श्री. हळबे यानी विचारल "मी काय क, शकतो?' श्र्नहणून मी लगेच, राखीअया भोजनाच विचारल नि 8।।ची वेळ ठरली. मग एयाममाणे गेलो व तेथील एका बाइन्नी ओळख दिली. एया श्र्नहणजेच
सा-. हळबे याअया भगिनी - सा-. नावलेकर - कानपूर (उ. म.). काही वेळातच श्री. नावलेकरहि आले. ते नुकतेच कानपूरातून येथे येत होते. एयानी लगेच ओळख दिली व अशा रितीने भर भ,म रिकमडेशन झाली. एयाना आमची फाइलल पाहख़न फारच आनद वाटला. आश्र्नही दि,ीत अनेक मसिज ङ्मयींना भेटलो याबजल फारच आनद झाला. एयानीहि वतलमानपखात आमची वाताल वाचली. श्री. नावलेकर, अीयक्ष, महाराॐ- समाज, कानपूर (1964).
आज महाराङ्ग-ाबाहेरचा शेवटचा दिन. 215 दिवस महाराङ्ग-ाबाहेर होतो. दि. 25 जून 1964ला महाराङ्ग- सोडला. कोङ्कहापूर नतर हे 215 दिवस फारच चागले गेले. आता उणापासून खूपच ताप सुज्ज् होणार. कारण अया एया ह्नातात कि"मत कमीच! शिवाय महाराङ्ग-ात गुणी माणसाच चीज फार कमी केल जात. अगणित उदाहरणे आहेत - राम गणेश गडकरी, केशवसुत. तर आमची काय कथा! तेहि जीवतपणी धीर देएयाऐवजी, ह्नोएसाहन देएयाऐवजी निराश करतात. तसेच उणापासून डोंगरच डोंगर - सि पवलत कधी असि होतो. माख या सहलीत अनेक फायणाप्रकी हा एक ह्नमुख - कुणी निराश केल तर जिजीने पुढे जायच - एयाच ह्णहणण खोट पाडायच हे शिकलो - कज्ज्न दाखवल. हे एयावेळचे पुङ्घकळसे विचार मी (बलसाडचे) येथे दिलेत. असो.
मगल देशा पविख देशा महाराङ्ग- देशा।
पुनञ्च् महाराङ्ग-ात
बहम असोत सुदर सपम की महा
ह्निय अमुचा एक महाराङ्ग- देश हा
मराठी असे आमुची मायबोली
अमताते जि"कील प्रजा
असा हा राकट व कणखर ह्नात. नररएनाचा देश (राअय). सताची भूमि.
वलसाडला गुजलर लोक बलसाड ह्णहणतात. बलसाडचा हापूसहि ह्नसिज आहे. येथील र्गेैंट हाऊसअया सेवकाने वेळेवर उठवल. उपाहारगहात उपाहार.
आह्णही वापीहख़न गुजराथ सोडून महाराङ्ग-ात शिरलो. वापीअया आसपास पुणा नावाच गाव आहे. महाराङ्ग- लागएयापूर्वीच मराठी बरच सुज्ज् झाल. ह्णहणून पुणे या आमअया सहलीस निघाङ्कयापासूनअया गावास इकडे पुणे - सातारा ह्णहणतात. फार लोक पुणे - मुबइल वा बाह्यह्णबे - पुना ह्णहणतात. जगात निदान बाह्यह्णबे नावाची 7 नगरे आहे. सातारा ही 1708 ते 1848 महाराङ्ग-ाची - (छखपति शाहख़ची) राजधानी होय.
थशश्रलिाश ींि चरहरीरीहींीर अस लिहिल होत - हि"दी - मराठीत - र्सैंकतात काही नाही. र्सैंकतात मग हि"दीत - मराठीत व मग आ्रलभाषेत लिहावे.
महाराङ्ग-ात ह्नवेश केला तेथील र्रैंता इतका खडश्र्नडह्लाचा होता की सवल वाहने तथाकथित डामरी र्रैंता - हायवे सोडून कडेअया भागातून जात - येत होएया. या एवढह्ला भागापुरती सवल वाहने. यापूर्वी सवल राअयाअया एधट-ीस र्रैंता सुदर - आढळला. महाराङ्ग-ात शिरताच सिािऊअया रागा इतक्ष्या वाटेत येऊन सतावतात की विचाज्ज्च नका. वन खूप पण सावली नाही. वन रह्णय नाही. र्रैंता मग माख गुजरातहख़न चागला.
- पालघर किती म्रल आहे कुणी सागेना. दोन वेळा मोटर कासल, जीप्तस, थाबवून विचाज्ज्न पाहिल. शेवटी रा. म. क्रु. 8 सोडून फाटह्लात गेलो - 12, 13 म्रल खडीचा अएयत अज्ज्द घाण र्रैंता व वाहतूक माख बरीच. ह,ी डामरी झालाय समजल. गवताअया गाडह्ला खूप. मनोरला फाटह्लाजवळ एकजण ह्णहणाला, "र्रैंता धोक्ष्याचा आहे. एयातून तुह्णहाला दाढीमुळे फारच खास होइलल?' मी खूपच घाबरलो व एवरित वेगाने निघालो. इलरिकपेने व सुद्रवाने सायकाळी पालघरात पोचलो. आज वाटेत सूयलपूरची मिठाइल खा,ी.

No comments:

Post a Comment